KAMU YATIRIMLARINDA FAYDA MALİYET ANALİZİ

Kamu yatırımları özel sektör yatırımlarının dışında farklı yöntemlerle değerlendirilmektedir. Özel sektör yatırım değerlemeleri finansal girdi ve çıktıların somut olarak ölçülebilmesinden dolayı biraz daha kapsamı ve sınırları belirli iken kamu yatırım projelerinde bu kapsam çok somut olarak belirli olmayabiliyor. Kamu yatırım projeleri değerlemesi yapılırken ilave değerleme tekniklerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Peki bu değerleme teknikleri ne olabilir?

Kamu yatırım projeleri değerlenirken finansal fizibilite teknikleri öncelikli olarak kullanılmalıdır. Yatırımın net bugünkü değer hesabı, iç verim oranı hesabı ve geri ödeme süresinin hesaplanması başlıca teknikler olarak hesaplanmalı. Bunların yanında önemli olan kamu yatırım projelerinde ekonomik faydaların belirlenmesi ve modellemeye dahil edilmesidir. New York Akademi olarak kamu yatırımlarını değerlendiriken gözlemlediğimiz konu, kamu yatırımlarının görülemeyen faydalarının çok net olarak ifade edilebilmesidir. Tabii bu faydaları rakama dökebilmek için finans, fizibilite ve yatırım konularına çok iyi hakim olmak gerekmektedir.

Özellikle dünya genelinde gelişmiş ülkelere baktığımızda kamu yatırımlarında fayda maliyet analizini kullanmaktalar. Fayda maliyet analizi kamu yatırımlarının geleceğe yönelik faydalarının tesbiti ve bu faydaların bugünkü değerinin hesaplanmasını içerkmektedir. Ancak faydaların hangi çerçevede belirlendiği konusu ise yatırıma, bölgeye ve yaratıcılığa göre değişebilmektedir. Kamu yatırım projelerinde faydanın hesaplanmasında çok dar çerçeveden ve standard formlar yerine her yatırıma özgü ekonomik alanların belirlenmesini tavsiye etmekteyim.

Kamu yatırım projelerinde maliyet hesabında ise somut veriler elde olacağı için pek sorun teşkil etmemektedir. Fayda maliyet analizinde bir diğer konu ise kullanıcal iskonto oranı. Bu oran tabii ki özel sektör iskonto oranından farklı olacaktır. Literatürde bu alanda yapılan hesaplamalar aslında pek gerçeği yansıtmıyor. İskonto oranı belirli kriterlerle sınırlayabileceğiniz bir oran olduğunu düşünmüyorum. Kamu yatırım projelerinin değerlemesi o nedenle çok geni çerçevelerden ele alınmalı ve ilave değerleme faktörleri yatırım konusuna göre, bölgeye göre ve daha bir çok faktöre göre belirlenmelidir.

Yatırım projeleri değerlemesinde gerek özel sektör gerekse kamu sektöründe belirli kalıpları kullanmak çoğu zaman uzmanları yanıltan bir durum. Bu konuda uzmanlarımıza önerim her yatırım projesinin ayrı bir özelliğinin, karakteristiğinin oldugunu bilmeleri ve her yatırımın karakteristiğine uygun değerleme tekniklerini kullanarak hesaplamalar yapmaladır.

Serdar Kaya
New York Akademi
bilgi@newyorkakademi.com